Głóg w służbie zdrowego serca

Głóg doceniany był już w starożytnej Grecji – gałęziami tego krzewu oplatano głowy nowożeńców lub sporządzano pochodnie podczas zaślubin, a liście wkładano noworodkom do kołyski. Poza walorami ludowymi wykorzystywany był także jako środek leczniczy.

Pierwsze wzmianki na temat głogu pochodzą od ojca botaniki starożytnej Teofrasta (ok. 371-287 r p.n.e.), wedle którego rośliny używano do produkcji środków uśmierzających ból oraz na schorzenia reumatyczne. Sama nazwa głóg (crategus) pochodzi od greckiego słowa kratys, co oznacza „siłę”, „moc”.

Dziś dzięki rozwojowi nauki wiemy, że głóg należy do surowców z grupy cardiotonica. Działa słabiej niż typowe glikozydy nasercowe, jednak ma szerszy walor terapeutycznych zastosowań i jest cenionym środkiem dla pacjentów geriatrycznych ze względu na swój potencjał antyoksydacyjny. Także dla osób z obniżonym nastrojem, gdyż jak zauważono w badaniach klinicznych poprawa wydajności mięśnia sercowego wpływała pozytywnie na zdolność adaptacyjną organizmu, poprawiała nastrój oraz zmniejszała epizody depresyjne.

W medycynie ludowej odwar z owoców, napar z kwiatów i nalewka (intrakt) używane były w leczeniu szeroko pojętych chorób układu krążenia, problemów skórnych i powiązanych z nimi chorób metabolicznych, nieżytów układu pokarmowego ze względu na działanie rozkurczowe. Flawonoidy i fenole głogowe hamują stany zapalne, przez co łagodzą objawy alergii i powszechnych dziś pseudoalergii na dodatki do żywności, kwiaty zaś dostarczają prowitaminę A, witaminę C, P oraz witaminy z grupy B.

We współczesnej fitoterapii wykorzystuje się zarówno kwiaty, jak i owoce dwóch gatunków głogu dwu- oraz jednoszyjkowego i sporządza z nich przetwory galenowe. Kwiaty kwitną w maju-czerwcu, zaś owoce pojawiają się we wrześniu. Owoce z głogu jednoszyjkowego można zbierać do pierwszych przymrozków i przygotowywać z nich dżemy, marmolady, prozdrowotne syropy, kisiele, a nawet wódki i nalewki.

Kwiaty są bogactwem związków czynnych, z których warto wspomnieć o flawonoidach (m.in. rutyna, kwercetyna, kemferol), fenylokwasy, kwasy trójterpenowe, związki azotowe z grupy amin (cholina, acetylocholina, etyloamina), fitosteroli oraz soli mineralnych. Owoce głogu posiadają analogiczny skład jak kwiaty; zawierają ponadto śladowe ilości witaminy A i C. W działaniu rozkurczowym i uspokajającym są jednak dwukrotnie słabsze od kwiatów, co należy brać pod uwagę, planując kurację głogiem.

Wyciągi z kwiatów głogu wykazują działanie rozkurczowe na naczynia krwionośne i naczynia wieńcowe serca (co usuwa uczucie bólu i duszności), macicę, jelita oraz drogi moczowe (w stanach zapalnych pęcherza). Podobnie jak serdecznik pospolity wzmagają siłę skurczu mięśnia sercowego, zwalniając jednocześnie jego częstotliwość, co pozwala na wydajniejszą i zarazem bardziej ekonomiczną pracę serca.

Preparaty z głogu stosuje się w mało i średnio nasilonych postaciach niewydolności wieńcowej, osłabieniu mięśnia sercowego i tzw. sercu starczym, średnio nasilonej postaci arytmii, podnieceniu nerwowym, zawrotach i bólach głowy, zmęczeniu i stanach wyczerpania oraz wzmożonej pobudliwości przy jednoczesnej bezsenności.

W badaniach udowodniono również potencjał przeciwmiażdżycowy ekstraktów z głogu (związany z niedotlenieniem mózgu wskutek zaburzeń krążenia mózgowego) oraz regulujący ciśnienie krwi w nadciśnieniu pochodzenia krążeniowego. Prócz preparatów standaryzowanych dostępnych w sklepach zielarsko-medycznych warto wyposażyć własną spiżarnię w produkty z głogu. Są one bezpieczne także dla dzieci w odpowiednio dobranej dawce.

Kuracje, w których rekomendowane jest zastosowanie głogu

Głóg tradycyjnie jest wykorzystywany we wspomaganiu leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego, jednak jego działanie jest o wiele szersze. W medycynie chińskiej głóg stosuje się, aby usprawnić trawienie, zapobiegać zaleganiu pożywienia w żołądku oraz poprawić krążenie oraz w niektórych przypadkach bezsenności. Głóg, ze względu na swoje wszechstronne właściwości może wchodzić w skład wielu mieszanek i preparatów złożonych. Kwiatostan i owoce głogu mogą posłużyć do komponowania mieszanek ziołowych oraz nalewek o pewnym i bezpiecznym działaniu.

Mieszanka ziołowa uspokajająca i wzmacniająca serce:

Rp.

• Ziele serdecznika pospolitego
• Liść melisy lekarskiej
• Ziele nostrzyka żółtego
• Kwiat bzu czarnego
• Kwiatostan głogu
• Owoc głogu
• Owoc dzikiej róży

Mieszanka w stanach przemęczenia nerwowego przywracająca siły i witalność

Rp.

• Kwiat głogu
• Kwiat kasztanowca
• Ziele macierzanki
• Ziele rozmarynu
• Owoce jałowca

Mieszanka uspokajająco-wzmacniająca:

Rp.

• Kwiatostan lipy
• Kwiat bzu czarnego
• Kwiatostan głogu
• Kwiat słonecznika
• Liście porzeczki, maliny i jeżyny
• Owoce maliny właściwej

Nalewka głogowa

• 1 kg dojrzałych, przemrożonych owoców głogu
• 1 litr spirytusu
• Przegotowana woda (ilość zależna od stężenia %, jakie chcemy docelowo osiągnąć)
• 500-700 g cukru
• 10 goździków
• 1 laska cynamonu
• 5 ziaren kardamonu
• Otarta skórka z pomarańczy lub cytryny

Przygotowanie: owoce głogu przemrozić dobę w zamrażarce, rozmrozić. Następnie odszypułkować, umyć i osuszyć i wsypać do gąsiorka. Spirytus rozcieńczyć ciepłą wodą do pożądanego stężenia. Zalać głóg, szczelnie przykryć i odstawić na 2 tyg., codzienne wstrząsać. Następnie zagotować 3 szklanki wody z pozostałymi składnikami i cukrem
i odszumować. Tak przygotowaną miksturą zalać alkohol, odstawić na kolejne 7 dni. Przefiltrować, przelać do butelek i szczelnie zamknąć. Przechowywać przez ok. 4 miesiące, aż nalewka będzie zdatna do spożycia. Im dłużej stoi, tym będzie lepsza.

Ważne: nalewka nie powinna być słabsza niż 40%.

Wino głogowe dla spokoju serca:

• 6 łyżek sproszkowanego kwiatostanu głogu
• 4 łyżki sproszkowanego kwiatostanu lipy
• 1 litr wytrawnego, gronowego wina
• 1 mały pęczek natki pietruszki
• 300-400 ml miodu lipowego

Przygotowanie: wszystkie składniki umieścić w garnku z wyjątkiem miodu i doprowadzić do wrzenia. Odstawić na 1-2 h do naciągnięcia, przecedzić. Dodać miodu i ponownie ogrzewać przez 15 minut. Gorące wino przelać do ciemnych butelek, zapasteryzować. Spożywać 2 x dziennie po 25 ml wina.

Powidła głogowe dla wytrawnych smakoszy

• 1 kg dojrzałych owoców głogu
• 750-1 kg cukru
• Szczypta kardamonu, tartego imbiru lub czarnego pieprzu

Przygotowanie: dojrzałe owoce głogu przełożyć do garnka i gotować przez 40 minut. Przecedzić i gorące przetrzeć przez sito. Tak uzyskaną pulpę z przyprawami i ponownie gotować na małym ogniu, aż zgęstnieje. Dodać cukier, gotować cały czas mieszając do jego rozpuszczenia. Tak uzyskane powidła przełożyć do wyparzonych słoiczków i zapasteryzować krótko w piekarniku.

Marmoladka głogowo-różana

• 0,5 kg owoców głogu
• 0,5 kg owoców z dzikiej róży
• Syrop cukrowy z 1 kg cukru i 1 szklanki wody
• 1 cytryna

Przygotowanie: owoce wydrylować i wstawić w żaroodpornym naczyniu na kilka godzin do letniego piekarnika (ok 40-45 stopni). Następnie dolać wodę, aby mogły się rozgotować na papkę. Masę przełożyć do przygotowanego wcześniej syropu i dodać świeżo wyciśniętą cytrynę. Całość gotować na małym gazie ciągle mieszając aż marmoladka stężeje. Następnie zwiększyć ogień i przełożyć do małych słoiczków i zapasteryzować w piekarniku.

Staropolska, pożywna zupa głogowa

• 1 kg suszonych lub świeżych owoców głogu
• 1 bułka pszenna bez skórki
• ¼ butelki białego lub czerwonego wina
• 2 żółtka
• cynamon lub gałka muszkatołowa do smaku
• 1/3 szklanki cukru
• 1 litr wody

Przygotowanie: owoce głogu zalać wodą i gotować wraz z miąższem bułki, aż głóg będzie miękki. Przetrzeć całość przez gęste sito. Ubić żółtka z cukrem oraz winem i wlać do gotującej się zupy głogowej. Zagotować i zestawić z ognia. Spożywać 1 x w tyg.

Działanie lecznicze substancji biologicznie czynnych głogu jest wszechstronne i dobrze poznane pod względem klinicznym. Warto zatem włączyć go do kuracji wzmacniających, wszelkich rekonwalescencjach, wysiłku fizycznym, pracy intelektualnej oraz codziennej profilaktyki chorób krążeniowych oraz zapalnych.

Tekst: dr Karolina Siemek

www.ziolowyraj.com

fot. Piabay

Przeczytaj również: Zimowe grzybobranie

Berberys – ciernista piękność