Miód – pokarm, bezcenny lek i opatrunek

W 1946 roku miastu Rychbach na Dolnym Śląsku nadano nazwę Dzierżoniów dla uczczenia pamięci księdza Jana Dzierżona (1811-1906), doktora honoris causa Uniwersytetu w Monachium, światowej sławy pszczelarza, odkrywcy m.in. zjawiska dzieworództwa u pszczoły miodnej Apismellifera L., konstruktora ula snozowego, autora licznych prac opisujących fizjologię i choroby pszczół.

W Azji miód pozyskuje się też m.in. od pszczoły wschodniej Apiscerana indica Fab. = Apis indica Radoszkowski, opisanej przez wybitnego entomologa Oktawiusza Radoszkowskiego (1820-1895). O pszczołach mamy więc coś do powiedzenia, a co wiemy o produktach pszczelich?

Miód jest pokarmem, bezcennym lekiem i opatrunkiem od pradziejów. Jego monografie znajdziemy w większości starszych lekopisów, w FP II i FP III jako Mel depuratum, w obowiązujących farmakopeach Chin i indyjskiej API . Dziś powinien być obecny, jako produkt dostarczony z dobrego i sprawdzonego źródła, w każdej aptece. Dobry miód ma wyraźne i potwierdzone naukowo właściwości lecznicze, odżywcze i kosmetyczne.

Skład jest bardzo zróżnicowany i zależy od składu zbieranego przez pszczoły nektaru, spadzi lub rosy miodowej, a nawet soków owocowych (maliny, jeżyny, morwy). Miód wielokwiatowy zawiera: 16-20% wody, 65-75% cukrów prostych (glukoza i fruktoza), dwucukrów do 0-15%, trójcukrów (erlozy, maltotriozy, melezytozy, rafinozy) do 10%,  białek i aminokwasów do 1%, kwasów organicznych ok. 0,3%, olejków eterycznych 0,01-0,2% oraz witaminy do 0,1%. Może niestety zawierać też składniki niepożądane, dlatego tak ważne jest miejsce pozyskiwania miodu – z dala od dróg i intensywnych upraw wspomaganych chemią oraz upraw roślin leczniczych o bardzo silnym działaniu.

Miód manuka z Nowej Zelandii uzyskany z nektaru Leptospermum scoparium J.R.Forst. & G.Forst., nowozelandzkiego drzewa herbacianego o ciemnej barwie i intensywnym zapachu posiada silne działanie przeciwbakteryjne zależne od zawartości metyloglioksalu – od 400 do 800 mg/kg (czynnik UMF 400+ i 550+), niższe wartości wskazują jedynie na zastosowanie spożywcze oraz typowe dla wszystkich miodów, a podane poniżej.

Właściwości lecznicze miodu można by określić krótko: składnik wielu kuracji i receptur w roli uniwersalnego adiuvans – idealnego wręcz uzupełnienia i wzmocnienia leków podstawowych. Jedynym przeciwwskazaniem jest, niestety coraz częstsza nietolerancja, alergia na produkty pszczele (biegunki, wymioty, pokrzywka, wysypka, świąd skóry, skurcz oskrzeli, katar sienny). Dlatego polecając miód jako lek, należy upewnić się, że pacjent spożywał już go bez problemów.

W kwietniowym numerze Wiadomości Zielarskich z 1996 r. znalazłem artykuł, który uzasadnia, wraz z kolejnymi artykułami, że miód razem z propolisem, pyłkiem, mleczkiem, woskiem i jadem, tworzą podstawę dla apiterapii jako ważnej, uzupełniającej metody leczenia. Powinniśmy więc zapewnić do nich dostęp i fachową informację.

Zastosowanie

Choroby serca – zwiększa wydolność serca, siłę skurczu, rozszerza naczynia wieńcowe, działa antyarytmicznie. Niewydolność serca i krążenia, nerwice serca, palpitacje, arytmia, stenokardia, serce płucne, zapalenie mięśnia sercowego, dusznica bolesna, serce starcze; łagodzi działania uboczne digoksyny.

Naczynia krwionośne – nadciśnienie, nadciśnienie w czasie ciąży, miażdżyca, żylaki nóg i hemoroidy (również miejscowo).

Układ nerwowy – uspokaja, ułatwia zasypianie, normalizuje sen, odpręża i wzmacnia. Neurastenia, nerwice, bezsenność, również u dzieci, zespół przewlekłego zmęczenia, apatia, otępienie starcze, bóle głowy i migreny, alkoholizm i uzależnienia.

Układ oddechowy – łagodzi i znacząco przyspiesza wyleczenie wszelkich infekcji: od przeziębienia, poprzez anginy, ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli, po zapalenie i gruźlicę płuc, POChP i rozedmę. Działa wykrztuśnie, immunomodulująco i wzmacniająco. Znacząco przyspiesza regenerację błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej i błony bębenkowej.

Pediatria – odra, ospa, różyczka, świnka, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, pleśniawki jamy ustnej, brak apetytu, nerwice, trudności w nauce, a przede wszystkim przeziębienia i biegunki.

Układ pokarmowy – szczególnie cenny w leczeniu chorób żołądka, normalizuje jego czynności wydzielnicze i ruch. Zapalenie i choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, ostre biegunki i zatrucia (zakażenia wywołane przez: rotawirusy, bakterie Salmonella, Shigella, Klebsiella, Escherichia coli – skrócenie czasu trwania biegunki z 93 do 58 godzin!), przewlekłe biegunki – wyleczenie 83% i poprawa u 78% pacjentów po 4 miesiącach kuracji. Zaparcia i atonia jelit, zespół jelita drażliwego.

Choroby wątroby i dróg żółciowych – WZW, wysoki poziom bilirubiny, uszkodzenia lekami i zatrucia metalami ciężkimi oraz innymi toksynami, kamica żółciowa.

Dermatologia – miejscowo na trudno gojące się, zakażone rany, owrzodzenia, w tym żylakowe i cukrzycowe, rany chirurgiczne, opryszczka wargowa, pęknięcia czerwieni warg i kącików ust. Leczenie miejscowe miodem oparzeń zabezpiecza je przed zakażeniem w 87% w porównaniu z tylko 10% skutecznością połączeń srebra z sulfadiazyną.

Ginekologia – zapalenia, nadżerki i uszkodzenia błony śluzowej pochwy i szyjki macicy, drożdżyce i zakażenia mieszane (plus globulki z propolisem i probiotykami). W wymiotach ciężarnych zalecamy z sokiem z cytryny i plasterkiem imbiru.

Okulistyka­– ostre i pęcherzykowate zapalenie spojówek i rogówki, opryszczka, ropne zapalenie brzegów powiek, gradówka, jaglica.

Rekonwalescencja po radioterapii, chemioterapii, ciężkich operacjach i ostrych chorobach zakaźnych.

Ajurweda wg API podaje następujące karmy (mechanizmy działania) miodu – Madhu: odtruwa, neutralizuje toksyny, równoważy i łagodzi wszystkie dosze, oczyszcza organizm, pomaga rozpraszać zwiększoną ilość śluzu, wspomaga leczenie złamań, gojenie kości i ran, uspokaja, poprawia wzrok i leczy oczy, stymuluje Agni (proces trawienia) i poprawia apetyt.

Zastosowania:  Wzmożone pragnienie (gorączka), duszność i zaburzenia oddechu w astmie, w zapaleniu oskrzeli, POChP, pylicy;  choroby związane z krwawieniem z naturalnych otworów ciała i choroby krwi, grupa chorób metabolicznych objawiających się wielomoczem o zmiennym składzie (w tym cukrzyca), otyłość brzuszna, przewlekłe, uporczywe choroby skóry (egzema, łuszczyca, róża, trąd), zużycie bądź ubytek tkanek; wyniszczenie typu gruźliczego; gruźlica, rana o nieregularnych kształtach (szarpana), robaczyce przewodu pokarmowego, kaszel, czkawka, dolegliwości charakteryzujące się uczuciem pieczenia w organizmie, wymioty o różnej etiologii, ostra biegunka o różnych przyczynach, związanych z zaburzeniem procesu trawienia, hemoroidy.

Tradycyjna medycyna chińska i koreańska potwierdzają i wskazują, że miód – Feng Mi –uzupełnia Qi i kieruje je w dół (bóle głowy, oczu, jaskra, nadciśnienie), łagodzi ból, nawilża płuca, tłumi kaszel, zmniejsza suchość, szczególnie jelita grubego, odtruwa i usuwa toksyny, leczy rany, leczy słuch i wzrok, harmonizuje działanie leków oraz odżywia i rozjaśnia cerę.

Mając smak słodki, wzmacnia ogólnie, a w połączeniu z charakterem termicznym ochładzającym (po zagotowaniu uzyskuje naturę neutralną) jest szczególnie przydatny w bólach brzucha z osłabienia Qi, z uczuciem pieczenia, a także w zaparciach i chorobie wrzodowej. Natomiast względnie przeciwwskazany jest w biegunkach powstających w wyniku działania patogenu zimna, wilgotności lub śluzu.

Dawkowanie: wewnętrznie 15-30 g (1-2 łyżki stołowe) 2-3 razy dziennie jako roztwór w letniej wodzie lub w naparach/odwarach ziół. W biegunkach, jako uzupełnienie elektrolitów bezpieczniej jest zagotować miód przy pierwszym podaniu. W kuracjach poważniejszych chorób podajemy 60-180 g na dobę, dzieciom 30-50 g, niemowlętom 7 g (mała łyżeczka). W czasie kuracji nie należy spożywać cukru białego i trzcinowego.

Miejscowo na małe rany i oparzenia czysty miód, na większe początkowo 5-10% roztwór ex tempore, stopniowo smarować czystym miodem. Do płukania zatok, oczu i dróg rodnych 5% roztwór. W aptece mamy (jeszcze!) wiele płynnych leków ziołowych, nalewek, intraktów i kropli, które, jeśli polecimy przyjmować je w roztworze miodu, będą wykazywały silnieszy efekt terapeutyczny, lepszą tolerancję i smak.

Jako przykład: Pectosol + Flegamina gtt. + łyżka miodu w ½ szklanki wody. Kilka kropli nalewki z propolisu bezpośrednio na miód, ssać powoli. Intractum Crataegi + Nervosol + łyżeczka miodu w ½ szklanki wody 2-3 x dziennie.  Ilości leków oczywiście dobieramy indywidualnie, przestrzegając dawkowania producenta lub farmakopei. Pacjent musi wiedzieć, że to porada dla niego na podstawie naszej, ogromnej wiedzy zawodowej!

Tekst: mgr farm. Zbigniew Skotnicki

Fot. Adobe stock