Niepokalanek – nie tylko dla kobiet
13 listopada 2020
Niepokalanek pospolity (pieprzowy lub mnisi) to wiecznie zielony krzew rosnący w basenie Morza Śródziemnego. Surowcem jest suszony owoc (fructus) przypominający ziarenka pieprzu. Stosuje się go głównie w fitoterapii chorób ginekologicznych, chociaż jego właściwości mogą zostać wykorzystane również w terapii innych dolegliwości, także u mężczyzn.
Rys historyczny
Niepokalanka pierwszy raz wykorzystał Gerhard Madaus, który dostrzegł leczniczy potencjał rośliny. Badania prowadzone w latach 50. XX w. na zwierzętach potwierdziły obserwacje badacza, związane z korzystnym wpływem omawianego surowca na zdrowie reprodukcyjne.
Działanie farmakologiczne
Ekstrakty z surowca wykazują działanie dopaminergiczne i są inhibitorami prolaktyny. Związki czynne surowca wykazują również powinowactwo do wybranych receptorów estrogenowych. Badania z lat 50. ubiegłego wieku potwierdziły również właściwości mlekopędne niepokalanka u karmiących kobiet. Przypisywano to zwiększeniu poziomu prolaktyny i progesteronu oraz zmniejszeniu wytwarzania estrogenów. Prolaktyna przyczynia się bowiem do zwiększenia gruczołu piersiowego i stymuluje laktację (działanie laktogenne oraz podtrzymujące laktację).
Jednak z różnych badań wynikały sprzeczne doniesienia. Niepokalanek polecany był przede wszystkim jako środek hamujący nadmierne wydzielanie prolaktyny. Efektem było zmniejszenie obrzęku i bolesności piersi. Podejrzewa się więc dwutorowe działanie surowca: małe dawki niepokalanka pobudzają uwalnianie prolaktyny, a duże go hamują. Niepokalanek uważany jest również za roślinę sprzyjającą płodności, ponieważ wpływa na regulację wydzielniczą hormonów żeńskich:
- FSH, który odpowiada za inicjację rozwoju pęcherzyków w jajniku;
- LH, co prowadzi do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka Graafa.
Prócz działania regulującego poziom hormonów płciowych surowiec wykazuje działanie rozkurczowe, poprawiające trawienie i przyswajanie pokarmu, moczopędne oraz przeciwpasożytnicze, przeciwbakteryjne (m.in.: Escherichia coli, Staphyllococcus aureus) i przeciwgrzybiczne (działa wobec Candida albicans). W literaturze cytowane są badania nad działaniem olejków eterycznych (z owoców i liści niepokalanka) na zmniejszenie objawów menopauzy. Efekt bardzo dobry i umiarkowany potwierdziło 69% badanych kobiet. Wreszcie niepokalanek jest uważany za umiarkowany środek antyoksydacyjny i przeciwalergiczny hamujący uwalnianie prostaglandyn i histaminy.
Wskazania do stosowania niepokalanka u kobiet
Zespół napięcia przedmiesiączkowego, brak miesiączki, zatrzymanie wody w organizmie przed menstruacją i w jej trakcie. Trądzik pospolity i opryszczka wargowa w trakcie miesiączki, okres menopauzy, zanikające endometrium, depresja poporodowa i nerwice wegetatywne.
Pomimo, że z surowca niepokalanka korzysta się głównie w przypadku braku równowagi hormonalnej u kobiet, można go z powodzeniem stosować u mężczyzn jako środek w stanach nadmiernego napięcia seksualnego, dla młodych mężczyzn rozpoczynających życie seksualne oraz w wieku dojrzałym na tle nerwic spowodowanych niemocą płciową.
Wskazania do stosowania niepokalanka u mężczyzn
Przedwczesny wytrysk, andropauza, nadmierne pobudzenie seksualne, niemoc płciowa i zmniejszony popęd płciowy z towarzyszącym spadkiem nastroju/depresją, trądzik (efekt potwierdzony w badaniach).
Dawkowanie: według Komisji E oraz ESCOP ustalona dawka to 40 mg/kg ciała dziennie, przy objawach PMS – 240 mg dziennie przez okres minimum trzech miesięcy.
Działania niepożądane i przeciwwskazania: badania toksykologicznie nie stwierdzają działania mutagennego ani genotoksycznego. Owoce niepokalanka przyjmowane w zbyt dużej dawce mogą wywoływać zgagę lub nudności, dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz świąd skóry lub pokrzywkę. Ze względu na brak danych nie stosuje się u kobiet w ciąży oraz jako środka pobudzającego fizjologiczną czynność jajników. Należy zachować ostrożność w przypadku endometriozy, mięśniaków macicy. Nie należy stosować razem z lekami estrogenowymi, środkami antykoncepcyjnymi oraz lekami mającymi wpływ na poziom dopaminy.
Interakcje: Może osłabiać działanie leków lokujących receptory dopaminergiczne.
Stosowanie niepokalanka w fitoterapii zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i w terapiach kojarzonych
Dzięki właściwościom regulującym poziom hormonów u kobiet wykorzystuje się surowiec w łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS). A także pomocniczo – w mieszankach kojarzonych przeciwko bólom towarzyszącym obfitym menstruacjom. PMS to zespół objawów pojawiających 7-10 dni się przed spodziewaną miesiączką.
Niepokalanek oddziałuje na cztery grupy objawów. Ginekologiczne – zmniejszając tkliwość, ból, twardość piersi oraz psychologiczne, takie jak drażliwość i lęk, obniżony nastrój, stany depresyjne. Ortopedyczne: bóle krzyża w okolicy lędźwiowej. I objawy neurologiczne: bóle głowy i migreny. Przeciwdziała również gromadzeniu się płynów w tkankach (zastojom limfatycznym w obrębie twarzy, kończyn dolnych).
Właściwości niepokalanka potwierdzają badania naukowe. Wynika z nich m.in., że stosowanie niepokalanka przyczyniło się do redukcji objawów PMS u 90-93%pacjentek. Badanie obejmowało również sprawdzenie działania niepokalanka na regulację cyklu menstruacyjnego u kobiet. U 62% badanych przez pobudzenie wydzielania hormonów gonadotropowych nastąpiło całkowite wyregulowanie cyklu, brak krwawień pomiędzy cyklami oraz zmniejszenie bólu podczas menstruacji.
Choć oficjalnie nie stosuje się w lecznictwie terapii niepokalankiem w przypadku niepłodności, badania potwierdziły jego korzystny wpływ w przypadku niepłodności na tle niewydolności ciałka żółtego.
Z praktyki zielarzy
Niepokalanek stosuje się jako skuteczny środek progesteronowy w II fazie cyklu lub środek łagodzący objawy PMS. Można go łączyć w mieszankach lub włączać jako osobny surowiec w kuracjach na trądzik młodzieńczy, stany nerwicowe oraz bolesną menstruację.
Tekst: Karolina Julia Smoderek
fot. Pixabay
Przeczytaj również: Zioła pomocne w infekcjach wirusowych
