Kurkuma – skarb odkrywany na nowo
7 lutego 2021
Coraz bardziej doceniana przez nas w kuchni, zyskuje także na znaczeniu w profilaktyce zdrowotnej i leczeniu konkretnych dolegliwości. Ile kurkumy stosować na co dzień, by skorzystać z jej cennych właściwości? Wystarczy ćwierć łyżeczki przyprawy w proszku lub kawałek (0,5 cm) świeżego kłącza dziennie.
Dzieje wykorzystania kurkumy sięgają kilku tysięcy lat, prawdopodobnie początków starożytnego systemu medycyny indyjskiej, który doceniał lecznicze właściwości kłączy ostryżu długiego. Kolejnym ważnym powodem popularności kurkumy w południowej Azji były jej cechy barwiące. Na wyspach Pacyfiku wierzono w jej magiczną moc ochronną. Z czasem rozpowszechniła się w Asyrii, Chinach i w świecie arabskim, by wraz z innymi towarami tamtejszych kupców trafić do Europy.
Zainteresowanie kurkumą jako przyprawą znacznie wzrosło, kiedy zauważono podobieństwo jej koloru do niezwykle drogiego szafranu (zanotował to już Marco Polo podczas podróży do Chin w 1280 r.). Z powodu swej złocistożółtej barwy kurkuma jest więc często nazywana „szafranem indyjskim”.
Barwnik i przyprawa
Mieloną kurkumę można wykorzystywać w kuchni na wiele sposobów, np. do barwienia ryżu, makaronu i przetworów warzywnych. Przyprawia się nią sosy, zupy oraz potrawy z jaj. Kurkuma dobrze komponuje się z daniami z roślin strączkowych, ryżu, jagnięciny i drobiu. Wchodzi w skład znanych mieszanek przyprawowych, past i marynat, jak np. curry, tandoori czy chermula.
Jest popularna w kuchni indyjskiej i innych krajów Azji. W Tajlandii używa się często świeżego kłącza. W kuchni marokańskiej kurkumą przyprawia się dania mięsne, szczególnie jagnięcinę. Jako barwnik spożywczy przyprawa jest stosowana w napojach, wypiekach, nabiale, produktach zbożowych, sosach, serach, sosach sałatkowych, musztardach, marynatach i bulionach. Kurkuma dobrze komponuje się z większością przypraw korzennych.
Za co warto docenić kurkumę?
Kurkuma zawiera olejek eteryczny, kurkuminę i jej pochodne, a także żywice i cukry. Ponadto witaminy C, K, B6, kwas foliowy, tiaminę oraz minerały: wapń, żelazo, fosfor, magnez, potas, cynk. Sproszkowana ma złocisty kolor, pieprzowy, rozgrzewający, ostry i gorzki smak oraz aromat przypominający imbir. Świeże kłącze wydziela intensywny, drażniący zapach.
Kurkumina to jeden z najmocniejszych przeciwutleniaczy. Wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i antynowotworowe. Wzmaga wydzielanie żółci i wpływa korzystnie na wątrobę. Wzmacnia system nerwowy, pomaga też w chorobach skóry. Stosuje się ją w leczeniu chorób reumatycznych i krążenia. Wywar z kurkumy jest używany w medycynie ludowej na dolegliwości trawienne żołądka oraz środek dezynfekujący.
Potencjał terapeutyczny
Z pewnością potrzeba jeszcze czasu, by w pełni udało się wykorzystać możliwości lecznicze kurkumy. Już dziś jest ona przedmiotem szczególnego zainteresowania naukowców. Dzięki zawartości tumeronu – związku, który pobudza namnażanie i różnicowanie komórek nerwowych w mózgu, może wpływać na jego regenerację po chorobie i urazach. Przypuszcza się, że tumeron będzie można wykorzystać w leczeniu choroby Alzheimera czy udaru mózgu.
Dużą nadzieję pokłada się w stosowaniu różnych naturalnych środków w celu zahamowania, opóźnienia lub odwrócenia procesu karcynogenezy. Liczne prace naukowe dowodzą, że kurkumina, jako związek o wielokierunkowym działaniu, wpływa na ograniczenie podatności na różne postacie nowotworów i może mieć znaczenie w terapii niektórych z nich, a także wzmacniać działanie niektórych leków przeciwnowotworowych.
Wykazano również, że w grupach ludności stosujących wysokie jej dawki w diecie odnotowuje się niższą zachorowalność na raka. Prawdopodobnie kurkumina mogłaby być też stosowana jako lek w terapii m.in. raka wątroby, trzustki, jednak głównym problemem w jej szerokim wykorzystaniu wciąż jest słaba rozpuszczalność w płynach ustrojowych oraz niska biodostępność.
Kurkumina jest najważniejszym związkiem z grupy kurkuminoidów, czyli polifenoli zawartych w kurkumie. Właśnie dzięki nim roślina ta wykazuje korzystne działanie i daje nadzieję na wykorzystanie jako środek prewencyjny w przypadkach różnych chorób cywilizacyjnych.
Jako silny przeciwutleniacz stosowana jest w medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej na różne dolegliwości. Kurkumina wykazuje silne działanie anyoksydacyjne. Ma zdolność do neutralizowania w komórce reaktywnych form tlenu oraz wpływa na wzrost stężenia w komórkach innego antyoksydantu – glutationu.
Kurkumina przyczynia się do obniżenia poziomu wielu zapalnych białek, chroni przewód pokarmowy. Jej dodatkowym atutem, jako związku o potencjalnym znaczeniu w medycynie, jest nietoksyczność. Z kolei niską biodostępność dla organizmu może nieco poprawić dodatek piperyny.
Złote mleko na zimowe dni
W okresie jesienno-zimowym, kiedy rozpoczyna się sezon zachorowań na infekcje wirusowe, warto sięgnąć po rozgrzewający i wzmacniający napój na bazie mleka, imbiru i kurkumy.
Składniki:
1 szklanka mleka (może być napój roślinny)
½ łyżeczki kurkumy
po szczypcie cynamonu i kardamonu
kawałek imbiru (ok. 0,5 cm)
1 gwiazdka anyżu
1 goździki
łyżeczka miodu
Przygotowanie:
Mleko z przyprawami oraz obranym i startym imbirem stopniowo podgrzewamy, chwilę gotujemy, ostawiamy na kilka minut. Dodajemy miód, przecedzamy przez sitko.
Tekst: oprac. red.
fot. Pixabay
Przeczytaj również: Przyprawy korzenne
