Kora drzew i jej zastosowanie

Drzewa towarzyszyły człowiekowi od najdawniejszych czasów. Pierwotnie zapewniały mu odpoczynek i schronienie oraz pożywienie. Im ludzie byli bardziej przywiązani do przyrody, tym częściej znajdowali w niej cenne lekarstwa na różne dolegliwości.

Medycyna ludowa wykorzystywała m.in. korę, żywicę, pąki, kwiaty i owoce drzew liściastych i iglastych. W niniejszym artykule zaprezentuję właściwości prozdrowotne kory popularnych drzew naszej strefy klimatycznej wykorzystywanych chętnie przez zielarzy-fitoterapeutów w kuracjach wewnętrznych (m.in. problemach trawiennych) i zewnętrznych (m.in. przy problemach skórnych, stanach zapalnych narządów rodnych, nadmiernej potliwości stóp).

Kora drzew zasobna jest w substancje organiczne zwane garbnikami, które chronią drzewa przed zakażeniem drobnoustrojami chorobotwórczymi. Posiadają one silne właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne, a także ściągające, antyoksydacyjne i antymutagenne. Cechuje je charakterystyczny gorzko-cierpki smak. Spożywane wewnętrznie hamują wzrost patogennych grzybów i bakterii, neutralizują toksyny oraz działają ściągająco i ochronnie, stąd znajdują zastosowanie w łagodzeniu nieżytów i stanów zapalnych układu pokarmowego, leczeniu biegunek i zatruć. Należy jednak pamiętać, że stałe ich przyjmowanie może utrudniać wchłanianie  wielu witamin rozpuszczalnych w wodzie oraz soli mineralnych.

Kora przynależy do surowców twardych, więc analogicznie jak w przypadku korzeni czy kłączy – w podstawowej obróbce – trzeba  przygotowywać je jako odwar (gotować surowiec dla lepszej ekstrakcji związków czynnych).

KORA DĘBU (cortex querci)

Dąb, jako święte drzewo Słowian było nie tylko czczone, ale jednocześnie stanowiło cenny surowiec leczniczy. Kora dębu posiada długą zielarską tradycję. Dzięki dużej zawartości garbników (od 12-20%) wywiera ona korzystny wpływ na błony śluzowe oraz na skórę. Może być stosowana wewnętrznie i zewnętrznie  w wielu problemach zdrowotnych. Zewnętrznie jest doskonałym remedium na uszkodzone, podrażnione błony śluzowe, a więc jest przydatna do przemywania zmian przy zapaleniu jamy ustnej i gardła, oparzeniach I i II stopnia, odmrożeniach, owrzodzeniu żylakowatym, żylakach odbytu, wszelkich zmianach skórnych i egzemach, a także niewielkich ranach. Kora dębu okaże się też skuteczna również do sporządzania nasiadówek w zapaleniu i świądzie sromu, upławach, pęknięciu odbytu czy wrzodziejącym zapaleniu odbytnicy. Będzie pomocnym środkiem uzupełniającym przy nadmiernej potliwości. Z kolei przyjmowana wewnętrznie w połączeniu z innymi ziołami będzie hamować krwawienia z uszkodzonych błon przewodu pokarmowego oraz zmniejszać stan zapalny, a także działać przeciwbakteryjnie i przeciwbiegunkowo (wiązać toksyny bakteryjne). Ponadto w zapaleniu skóry, infekcji bakteryjnej lub grzybiczej warto skorzystać z dobroczynnej kąpieli w korze dębowej. Płukanka dębowa przyda się ponadto przy tłustej skórze
i przetłuszczających się włosach oraz pierwszych oznakach siwizny.

Nasiadówki z korą dębu na kobiece infekcje (stany zapalne, grzybice, świąd)

Rp.

• Kora dębu
• Kora wierzby
• Pięciornik kurze ziele

Przygotowanie: zmieszać ze sobą zioła w również proporcji i przygotować odwar. Lekko wystudzić i płukać ciepłymi ziołami błony śluzowe objęte stanem zapalnym 2-3 x na dobę do ustąpienia objawów.

Kąpiel z kory dębowej

Rp.

• Kora dębu – 3 łyżki
• Kora brzozy – 2 łyżki
• Korzeń arcydzięgla – 1 łyżka (ostatni surowiec dodajemy w przypadku problemu potliwych stóp)

Przygotowanie: 5 łyżek kory dębu zalać ok. 2,5 litrami wody i gotować do 15 minut na małym ogniu. Pozostawić pod przykryciem kolejne 15 minut. Wlać do wanny wypełnionej do 2/3 wysokości (powyżej nerek, poniżej linii serca). Kąpiel powinna trwać do 20 minut. W rozcieńczonym odwarze z dodatkiem korzenia arcydzięgla oraz 20 g mieszanki z orzecha włoskiego i mięty można moczyć nogi w przypadku nadmiernej potliwości. Stosować 1-2 x w tygodniu.

Zioła przeciwbiegunkowe z korą dębu:

Rp.

• Kora dębu – 3 łyżki
• Kłącze pięciornika – 3 łyżki
• Liść borówki brusznicy 2 łyżki
• Liść jeżyny – 2 łyżki
• Owoc borówki brusznicy – 1 łyżka

Przygotowanie: zioła zmieszać, odmierzyć 1 łyżkę stołową na 300 ml wody. Zagotować, pić często małymi łykami kilka razy dziennie do ustąpienia objawów.

KORA BRZOZY (cortex betulae)

Na temat brzozy krążą liczne powiastki i legendy. Nazywana jest „wszechstronną lekarką” i jest uznawana w wielu kulturach za „drzewo pierwszej pomocy”. Najczęściej wykorzystywanym surowcem zielarskim jest liść brzozy. Z kolei kora brzozy służyła od wielu lat do wytwarzania dziegcia brzozowego – popularnego w medycynie ludowej remedium na problemy skórne ze względu na swoje właściwości antyseptyczne, bakterio i grzybobójcze. Kora brzozy podobnie jak liście oczyszcza krew, ma właściwości ułatwiające trawienie oraz przeciwgorączkowe. Betulina zawarta w korze jest silnym środkiem przeciwzapalnym, przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym i żółciopędnym. Najbardziej interesującą grupą związków kory brzozowej okazały się jednak triterpeny o znacznej aktywności biologicznej, działające przeciwnowotworowo i przeciwwirusowo, również przeciwko HIV. Kora znajdzie więc zastosowanie jako środek uzupełniający w kuracjach wątrobowych przy niedoborze żółci oraz może wpływać na stabilizację poziomu glukozy i cholesterolu; w chorobach wirusowych z towarzyszącym spadkiem odporności oraz wspomagająco na błonę śluzową przy problemach z wrzodami i nadmiernym wydzielaniu kwasu solnego w żołądku. Dodatkowo na pniach brzóz występuje kilka gatunków grzybów (porek brzozowy, guz brzozowy, czyli chaga), znajdujących udokumentowane znaczenie we współczesnym lecznictwie ze względu na potencjał przeciwnowotworowy. Istnieją także doniesienia o sedatywnym działaniu kory brzozy, a więc jako środka wyciszającego i ułatwiającego zasypianie.

Przepisy:

Zioła wspomagające wątrobę i drogi żółciowe Ziołowy Raj

Rp.

• Mniszek lekarski – radix – 5 łyżek
• Cykoria podróżnik – radix – 5 łyżek
• Wilżyna ciernista – radix – 3 łyżki
• Perz zwyczajny – rhizoma – 3 łyżki
• Brzoza brodawkowata – cortex – 3 łyżki
• Arcydzięgiel litwor – radix – 3 łyżki
• Kozieradka pospolita – semen – 3 łyżki

Przygotowanie: zioła wymieszać, przygotowywać jako odwar. 1 łyżkę stołową mieszanki zalać 250 ml zimnej wody, doprowadzić do wrzenia i gotować kwadrans na małym ogniu. Odstawić na drugi kwadrans pod przykryciem, przecedzić. Pić na czczo, w uzasadnionych przypadkach 2 razy dziennie, kwadrans przed posiłkiem.

KORA KALINY KORALOWEJ (cortex)

Kalina koralowa to drzewo pojawiające się w pieśniach słowiańskich, w szczególności obrzędach weselnych ze względu na swoją niewątpliwą urodę. Jako środek zielarski znana jest od bardzo dawna i była stosowana jako lek uspokajający, moczopędny, ściągający i przeciwskurczowy. Młoda kora, zasobna m.in. w garbniki, katechinę, fitosterole działa silnie rozkurczowo na mięśnie macicy, dlatego jest polecana w fitoterapii bolesnych i obfitych miesiączek, w skurczach, krwawieniach okresu menopauzy oraz ryzyku przedwczesnych porodów/poronień. Wyciągi wodne hamują lekkie krwawienia z narządów rodnych. Pomocniczo może być stosowana w usuwaniu bólów migrenowych oraz hemoroidach. Preparaty z kaliny (wyciągi wodne i alkoholowe) działają również uszczelniająco i wzmacniająco na naczynia krwionośne, przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, wyciszająco na OUN. Kora kaliny może być dodawana do kuracji odtruwających i przeciwobrzękowych, ponieważ usuwa z ustroju szkodliwe metabolity. Uzasadnione jest zatem stosowanie kaliny przy reumatyzmie, artretyzmie i nadciśnieniu tętniczym.

Mieszanka ziołowa na bolesne i obfite miesiączki:

Rp.

• Kalina koralowa – cortex
• Krwawnik pospolity – herba
• Fiołek trójbarwny – herba
• Orzech włoski – folium
• Wiązówka błotna – flos
• Czarny bez – flos
• Głóg dwuszyjkowy – flos
• Mix dzika róża, głóg, jarzębina – fructus

Przygotowanie: zioła wymieszać, odmierzyć 1 łyżkę i wrzucić do garnka, zalać 250 ml wody o temperaturze pokojowej. Zagotować. Parzyć pod przykryciem kwadrans. Pić ciepłe 2 x dziennie między posiłkami w pierwszej fazie cyklu. W drugiej zmniejszyć do 1 szklanki. Można pić podczas menstruacji lub zrobić 3-dniową przerwę. Kuracja powinna trwać min. 3 miesiące; skład mieszanki należy zmieniać.

KORA WIERZBY (cortex Salix albae)

Wierzba to drzewo o wyjątkowych właściwościach. Związki salicylowe, glikozydy fenolowe oraz flawonoidy zawarte w korze wierzby działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo, napotnie i przeciwgorączkowo, przez co zyskała ona popularność jako naturalny odpowiednik aspiryny. Związki czynne zawarte w korze wierzby łagodzą objawy przeziębienia i grypy, nie podrażniając przy tym żołądka i jelit. Poprawiają krążenie krwi, działają odtruwająco, przyśpieszają ustępowanie obrzęków. Usprawniają diurezę, zwiększając wydalanie kwasu moczowego. Jak podaje dr Różański – przetwory z surowca działają korzystnie przy stanach zapalnych przydatków u kobiet. Odwary z kory wierzby polecane są również przy gośćcu stawowym i mięśniowym, nerwobólach i migrenie. Zewnętrznie może być z powodzeniem używana do kąpieli, okładów i płukanek.

Mieszanka do kąpieli przy zapaleniu stawów:

Rp.

• Kora wierzby 100 g
• Pączki topoli – 50 g
• Liście brzozy – 50 g
• Ziele skrzypu polnego – 50 g
• Igliwie jałowca/sosny/świerku – 100g

Przygotowanie: 6 kopiastych łyżek mieszanki zalać 4 litrami wody i odstawić na 3 godziny. Zagotować, przecedzić i stosować do kąpieli przed snem przez ok. 20 minut co 2-3 dzień.

KORA KRUSZYNY 

W tym niewielkim krzewie drzemie ogromna siła. W medycynie ludowej uznawany był za środek na choroby, których nie można ustalić przyczyny. Kora kruszyny to surowiec pomocny przy otyłości i chronicznych zaparciach. Jest bogata w antrazwiązki działające drażniąco na narządy miednicy mniejszej oraz powodujące przekrwienie okrężnicy. Dlatego należy ją stosować z umiarem oraz nie przekraczać ustalonej dawki oraz nie stosować długotrwale. Dobre skutki przynosi przy osłabionym trawieniu, osobom z upośledzoną funkcjonalnością wątroby i zmniejszonym wydzielaniem żółci. Działa ponadto paraliżująco na pasożyty jelitowe, dlatego można ją dołączać do kuracji przeciwko pasożytom.

Mieszanka ziołowa z korą kruszyny przy problemach z wątrobą z podwyższonym cukrem oraz otyłości:

Rp.

• Kora kruszyny
• Korzeń mniszka lekarskiego
• Korzeń wilżyny ciernistej
• Korzeń lubczyka
• Ziele cząbru
• Ziele srebrnika
• Ziele krwawnika
• Znamię kukurydzy/strąki fasoli

Przygotowanie: zioła zmieszać w równych proporcjach. Z 1 łyżki mieszanki i 250 ml wody sporządzić odwar. Pić 2 x dziennie kwadrans przed planowanym posiłkiem.

Kora innych drzew:

• Kora czarnego bzu (cortex Sambuci nigra) – wykazuje działanie ściągające, oczyszcza skórę, do płukania błon śluzowych gardła i okolic intymnych;
• Kora klonu (cortex A) – wskazania jak przy dębie (potliwość stóp, środek do przemywania błon śluzowych);
• Kora wiązu czerwonego (Ulmi rubrae cortex) uznawano jako surowiec śluzowy, rozmiękczający, powlekający i przeciwkaszlowy. W wyciągach wodnych działa przeciwzapalnie, ochronnie, nawilżająco. Wskazania do leczenia: podrażnienia skóry, błon śluzowych przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych, zapalenia błon śluzowych narządów płciowych. Korę wiązu stosowano w chorobie wrzodowej, przy refluksie, zgadze, zapaleniu jelit i żołądka. Sprawdzi się też przy zapaleniu jelita grubego, zespole jelita nadwrażliwego, a także w stanach zapalnych gardła, przełyku, zapaleniu krtani oraz chrypce;
• Kora czeremchy (cortex Prunus) – wskazania jak przy korze dębu plus moczenie stóp w przypadku grzybic i trudno gojących się ran;
• Kora grabu: (Cortex Frondes Carpini) Działa silnie przeciwzapalnie, odtruwająco, przeciwgorączkowo, przeciwkrwotocznie, przeciwreumatycznie i przeciwartretycznie; wzmaga wydalanie kwasu moczowego z ustroju. Wspomaga pracę nerek;
• Kora kasztanowca (cortex Hippocastani) – zawierają głównie saponiny i kumaryny z flawonoidami. Surowiec działa analogicznie do kory kruszyny w problemach z obfitymi krwawieniami miesięcznymi oraz hemoroidami, a także przy żylakach (działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, ściągające). Zewnętrznie działają pobudzająco na gojenie ran, owrzodzeń, oparzeń oraz wyprysków. Preparaty na bazie kory kasztanowca wykazują także właściwości przeciwbiegunkowe, silnie żółciotwórcze i żółciopędne, oraz pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. W połączeniu z rozmarynem przygotowuje się z kory kasztanowca energetyzującą i wzmacniającą ciało kąpiel.
• Kora jesionu (Cortex Fraxini) – wykazuje właściwości moczopędne, przeciwgorączkowe i napotne, przeciwwysiękowe, przeciwzapalnie i przeciwbólowe, zwiększa wydalanie kwasu moczowego z ustroju.
• Kora topoli białej, czarnej (Cortex populi) – ma podobne właściwości jak kora wierzby, zasobna w salicylany.

Tekst: dr Karolina Julia Siemek

www.ziolowyraj.com

fot. Pixabay

Przeczytaj również: Leśne aromaty

Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty