Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby

W 1962 r. Thaler i Leevy po raz pierwszy opisali stłuszczenie wątroby u chorych niespożywających alkoholu w nadmiarze. Obecnie ocenia się, że patologia ta może dotyczyć 10-24% dorosłych i prawie 5% dzieci, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych.

Stłuszczenie wątroby (non-alkoholic fatty liver disease) NAFLD jest chorobą bez swoistych objawów, towarzyszy nadwadze, a szczególnie otyłości, dyslipidemiom, hipercholesterolemii, cukrzycy typu II. Niska aktywność fizyczna i nieprawidłowe, wysokokaloryczne odżywianie są uznane za podstawowe czynniki etiologiczne NAFLD. Jako przyczyny bezpośrednie wskazuje się nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy, które gromadzą się w hepatocytach, nadmierną syntezę tłuszczów z węglowodanów oraz zaburzenie syntezy lipoprotein upośledzające transport lipidów.

Istotna jest też insulinooporność, ponieważ insulina hamuje uwalnianie kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej, a umożliwia ich wykorzystanie jako wysokowydajnego źródła energii. Epidemia cukrzycy typu II związana z dietą wysokokaloryczną, zmiana stylu życia oraz takie czynniki, jak palenie papierosów, stres, brak ruchu, stosowanie leków o strukturze sterydowej  tłumaczą tak wysoki odsetek NAFLD we współczesnym społeczeństwie. Otyłość i zespół bezdechu nocnego (niedotlenienie), hormony stresu (adrenalina i noradrenalina), stale podwyższony poziom kortykotropiny i hormonów tarczycy oraz poważnie zaburzony skład flory jelitowej również przyczyniają się do zaistnienia i rozwoju tej choroby.

Brak swoistych objawów nie oznacza, że pacjent czuje się dobrze. Osłabienie ogólne, obniżenie wydolności fizycznej, uczucie zmęczenia psychicznego, senność w dzień lub bezsenność w nocy oraz powiększenie wątroby powinny zawsze być sygnałem do przeprowadzenia odpowiednich, zleconych przez lekarza badań. Nieleczona NAFLD ma poważne konsekwencje w każdym wieku. Może prowadzić do powstania marskości wątroby i pierwotnego raka wątroby.

NAFLD jest chorobą żywieniowo zależną, dlatego podstawowymi sposobami zapobiegania są odpowiednia, zdrowa, niskokaloryczna dieta oraz ruch. W diecie chorych na wszystkie choroby wątroby należy zminimalizować ilość tłuszczu, spożywać niewielkie, ale niezbędne ilości wysokogatunkowych olejów roślinnych takich, jak nierafinowany olej rzepakowy, oliwa, olej słonecznikowy czy lniany. Potrawy powinny być przygotowane tuż przed posiłkiem ze świeżych produktów ekologicznych, spożywane na surowo, gotowane (na parze, duszone) lub grillowane. Kaloryczność posiłków musi być dostosowana ściśle do trybu życia, a potrawy – smaczne i różnorodne.

Higieniczny i aktywny styl życia jest jedynym sposobem uniknięcia poważnych skutków stłuszczenia wątroby i podstawowym sposobem leczenia. Stosowanie jakichkolwiek leków bez tego jest bezcelowe, tym bardziej że nie posiadamy specyfików umożliwiających odtłuszczenie wątroby. Pomocne mogą być leki, w tym zioła hepatoprotekcyjne, obniżające poziom lipidów i regulujące poziom glukozy. Zaleca się też suplementację witaminą E (100-200 mg na dobę 4-5 dni w tygodniu przez 1-2 miesięcy).

Wymienione wyżej objawy nieswoiste są podobne do syndromu osłabienia obiegu śledziony w tradycyjnej medycynie chińskiej (TCM). Ponieważ obieg śledziony należy rozumieć jako zbiór procesów fizjologicznych i biochemicznych związanych z przyswajaniem pokarmu oraz dystrybucją składników energetycznych i ich wykorzystaniem przez mięśnie, warto poszerzyć diagnostykę o TCM, a w razie potwierdzenia, skorzystać z surowców leczniczych wzmacniających obieg śledziony.

Wśród nich godne uwagi są: Radix Codonopsis, korzeń kodonopsa owłosionego FP XI, który można zalecać też jako substytut żeń-szenia, Rhizoma Atractylodis macrocephalae, kłącze atraktylodesu wielkogłówkowego FP XI, ważny surowiec o szerokim działaniu, szczególnie w osłabieniu Qi i  Rhizoma Dioscoreae oppositifoliae, kłącze pochrzynu chińskiego (batatu) FP XI.

Surowce te można stosować pojedynczo lub w kompozycjach, pamiętając o odpowiednich dawkach. Stosowanie kolejnych dwóch surowców ważnych w osłabieniu obiegu śledziony: Semen Coicis, nasion łzawnicy ogrodowej FP XI i Rhizoma Galangae majoris, kłącza alpinii (galgantu) API są zgodne z zaleceniami ajurwedy w syndromie określanym jako osłabienie ogólne  z nagromadzeniem doszy kapha.

Kłącze alpinii można znaleźć też w wielu kompozycjach zalecanych przez Hildegardę z Bingen. Podane tu, wybrane dla przykładu, zioła obecne w FP XI i API pozwalają uzmysłowić nam, że w różnych systemach i czasach polecano te same surowce. Nie bez znaczenia jest fakt ich bezpiecznego stosowania – w zalecanych dawkach nie wywołują poważnych działań ubocznych, a skuteczność potwierdza umieszczenie w farmakopeach.

Stwierdzenie stanu zapalnego wątroby wymaga zastosowania odpowiedniego, specjalistycznego leczenia pod kierunkiem lekarza. Zioła, ze względu na specyficzną funkcję wątroby, stanowią poważne źródło surowców leczniczych. Udokumentowano wpływ fosfolipidów, głównie polieno-fosfatydylocholiny, na gospodarkę lipidową oraz cynaryny (kwas 1,5-dwukawowochinowy) z karczocha.

Cynarex należy zalecać w dawce 250 mg 3 x dziennie, w hiperlipidemii początkowo 500 mg 2 x dziennie, następnie można zmniejszyć o połowę. Jednocześnie można przyjmować lecytynę 1200-2400 mg na dobę oraz wysokonienasycone kwasy tłuszczowe. Dobrze zbadanym źródłem jest olej z wiesiołka i olej lniany. Dobre efekty daje okresowe wprowadzenie preparatu Padma 28, wyciągów z ostropestu, pyłków kwiatowych.

Kompozycje ziołowe wspomagają produkcję i wydzielanie żółci, poprawiają krążenie, działają odtruwająco i ułatwiają trawienie. Mieszanka powinna składać się z ziół przeciwzapalnych, żółciotwórczych i żółciopędnych, rozkurczowych i poprawiających krążenie krwi.

Mieszanka 1

Ziele rzepiku

Ziele szanty

Korzeń podróżnika

Korzeń mniszka

Kwiat krwawnika

Koszyczek rumianku

Kwiat kocanek po 50,0

Odwar z 1 łyżki na 250 ml wody, przed posiłkiem 2 x dziennie.

Skład kompozycji należy zmieniać, dostosowywać do stanu pacjenta. Ważny jest też smak ziół. Po mieszczance wyraźnie gorzkiej, jak powyższa, warto zaproponować mniej wytrawną. Listę ziół, spośród których można wybrać kolejne składniki znajdą Czytelnicy w rozdziale „Zastosowania terapeutyczne” „Leksykonu naturalnych surowców leczniczych”.

Mieszanka 2

Ziele dziurawca    100,0

Owoc kopru

Kwiat nagietka

Kwiat bzu czarnego

Liść poziomki    po 50,0

Napar z 1 łyżeczki na 200 ml wrzątku, przed posiłkiem 3 x dziennie.

Leczenie chorób wątroby wymaga dyscypliny od pacjenta, a z tym, w czasach oczekiwania na cudowną tabletkę raz dziennie, trudno. Życzliwa porada musi zawierać jasny przekaz – higieniczny styl życia i systematyczność przyniosą rezultaty!

Tekst: mgr farm. Zbigniew Skotnicki

Fot. Pixabay

Przeczytaj również: Zioła w kamicy dróg żółciowych