Zespół metaboliczny – otyłość i cukrzyca

14 września 2023

Pomoc pacjentowi z zespołem metabolicznym (ZM) wymaga podejścia całościowego, tak pod względem diagnostyki, jak i terapii. Ważne, by dostrzec z jednej strony złożoność ZM, współistnienie kilku chorób, a z drugiej podjęte już przez pacjenta leczenie i możliwość zaistnienia interakcji pomiędzy ziołami a suplementami czy lekami.

Głównym czynnikiem etiologicznym zespołu metabolicznego jest dodatni bilans energetyczny. Prowadzi on do otyłości i dalszych konsekwencji nieklasyfikowanych do ZM, jak dna moczanowa, problemy ze stawami czy bóle kręgosłupa. Do tego dochodzą kolejne rozwijające się składowe zespołu metabolicznego: cukrzyca, hiperlipidemia/hipercholesterolemia, nadciśnienie, choroby serca, a każda ze swoimi powikłaniami.

Właściwa kuracja rozpoczyna się od reformy talerza. Bez zmian w stylu odżywiania jakakolwiek pomoc farmakologiczna staje się bezskuteczna. W praktyce często mamy do czynienia z postawą „biorę leki i to już wystarcza”, dlatego pamiętajmy – kropla drąży skałę! Zawsze, gdy zalecamy zioła, musimy podkreślać, że podstawą skutecznej terapii jest rewolucja w stylu życia.

Zioła obniżające i zmieniające apetyt

Pomimo intensywnej reklamy wielu suplementów diety sugerującej, że można „na zapas” leczyć chorobę, terapia polega na usuwaniu przyczyn, naprawie szkód i powrocie do prawidłowego stanu fizjologicznego. Każdy składnik mieszanki pełni swoją, ściśle określoną funkcję leczniczą, wynikającą z już istniejącego objawu lub składowej zespołu. Najtrudniejsza w ZM jest walka z otyłością i nadmiernym apetytem.

Substancje znane ze swej skuteczności w tym zakresie, posiadają bardzo silne działania uboczne i uzależniające, nie są więc obecnie dopuszczone do stosowania. Dlatego należy wykorzystać te zioła, które pomogą złagodzić uczucie głodu w pierwszym okresie wprowadzania zmian dietetycznych.

Jedną z takich roślin jest topinambur Helianthus tuberosus L., którego bulwa, zwana „cytrusem północy” zawiera, obok witamin i cennych soli mineralnych, inulinę. To nieulegający trawieniu polisacharyd, dający uczycie sytości. Dodatkowo zmniejsza ona wchłanianie glukozy. Podobnie działa nasienie guarCyanopsis semen, tzw. guma guar, zmniejszając poziom glukozy i insuliny po posiłku.

Kłącze perzu Graminis rhizoma zawiera polisacharydy (trytycyna), flawonoidy i saponiny. W leczeniu ZM ma ono kilka ważnych oddziaływań, które można wykorzystać (moczopędne, przeciwzapalne, zmniejszające łaknienie i wspomagające wydalanie produktów przemiany materii). W warunkach domowych pacjent może przygotować sobie macerat-napar.  1 łyżka zmielonego kłącza perzu na 400 ml wody, dodatkowo po 1 łyżce stołowej odtłuszczonych, mielonych nasion lnu, łupin nasiennych babki i otrębów pszennych.

Po wstępnym przygotowaniu perzu, który zalewa się najpierw zimną wodą na noc (200 ml), odcedza i ponownie zalewa wrzątkiem (200 ml), łączy oba ostudzone płyny i dodaje pozostałe składniki. Uzyskaną porcję dzienną dzieli się i wypija na 10-15 min przed posiłkiem. Taka zawiesina wypełnia żołądek i zmniejsza łaknienie, jednocześnie regulując pracę jelit.

Kłącze kokoryczki wonnej Polygonati odorati rhizoma, obok działania zmniejszającego apetyt, wpływa również psychostymulująco, przeciwcukrzycowo, przeciwmiażdżycowo, przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo i ogólnie wzmacniająco. Zalecane w mieszankach, dawka dobowa wynosi 6 – 12 g [PPRC].

Kompozycja ziół

W leczeniu otyłości zaleca się stosowanie mieszanek ziołowych przygotowanych indywidualnie, w których skład wchodzą surowce o działaniu:

  • obniżającym poziom glukozy i poprawiającym jej tolerancję,
  • zmniejszającym łaknienie,
  • poprawiającym metabolizm,
  • regulującym pracę jelit*,
  • usuwającym obrzęki, łagodnie moczopędnym,
  • wykazujące działanie przeciwzapalne.

 

Rp.:

naowocnia fasoli

kłącze kokoryczki wonnej

ziele i/lub korzeń mniszka lekarskiego

korzeń lubczyku

znamiona kukurydzy

ziele skrzypu

liść szałwii

kłącze perzu

 

* Jeśli u chorego występuje zaparcie, można zalecić doraźnie przyjmowanie wieczorem odpowiednich ziół przeczyszczających, natomiast wprowadzanie ich do mieszanki uważam za błąd.

W zespole metabolicznym bardzo często pacjent stosuje leki przeciw nadciśnieniu, moczopędne lub glikozydy nasercowe. Zioła przeczyszczające zaburzają gospodarkę wodno-elektrolitową i mogą wywołać, szczególnie gdy są przyjmowane stale, poważne działania uboczne.

 

Najważniejsze surowce przciwcukrzycowe:

Liść tojowca leśnego Gymnemae sylvestris folium, surowiec farmakopealny w Indiach, w ajurwedzie zalecany w chorobie prameha (cukrzyca z glukozurią). Badania wykazały działanie obniżające poziom glukozy i jednocześnie poziom trójglikozydów oraz właściwości antyoksydacyjne. Dawkowanie: 1-2 g jednorazowo i 3-6 g na dobę [API].

Naowocnia fasoli Phaseoli pericarpium działa moczopędnie i przeciwobrzękowo, arginina i chrom organiczny wpływają na obniżenie poziomu glukozy, a surowiec jest polecany w początkach cukrzycy. Dawkowanie 5–15 g na dobę [FP VI].

Ziele rutwicy Galegae herba. Badania in vitro wykazały, że galegina, pochodna guanidyny (prekursor metforminy) spowalnia transport glukozy do nabłonka jelit, zwiększa wchłanianie glukozy z osocza do mięśni i może przeciwdziałać isulinooporności. Zauważono również zmniejszenie syntezy tłuszczów i spadek wagi badanych zwierząt. Dawkowanie 3-6 g na dobę.

Liść morwy białej Mori folium, surowiec o udowodnionym działaniu przeciwcukrzycowym, polegającym na zmniejszeniu wchłaniania glukozy, za co odpowiedzialny jest monosacharyd dezoksynojirymycyna. Dawkowanie 4,5-9 g na dobę [PPRC] w postaci naparu.

 

Korzeń tarczycy bajkalskiej Scutellariae radix działa przeciwalergicznie, obniżająco poziom cholesterolu, przeciw tworzeniu się wolnych rodników, przeciwzapalnie, żółciotwórczo, ochronnie na miąższ wątroby, przeciwgorączkowo, przeciwgrzybiczo, uspokajająco, przeciwwirusowo, promieniochronnie w zakresie UV oraz wspomaga gojenie ran. Dawkowanie: 3,0-9,0 g na dobę [PPRC]

 

Inne zioła, tradycyjnie stosowane w cukrzycy: liście: szałwii, borówki czernicy, pokrzywy, nasiona kozieradki, znamiona kukurydzy, żel z wnętrza liści aloesu, korzeń żeń-szenia. Poniżej zamieszczam przykład kompozycji o wyraźnym działaniu hipoglikemizującym.

 

Rp.:

ziele rutwicy

naowocnia fasoli

liście: borówki czernicy, pokrzywy, szałwii

S: odwar w 250 ml wody

 

W obu kompozycjach należy tak dobrać dawki każdego składnika, aby uzyskać efekt terapeutyczny.

 

Tekst: mgr farm. Zbigniew Skotnicki
Fot. Pixabay

Przeczytaj również: Zespół metaboliczny – kwartet śmierci

Palący problem – choroby żołądka

Dodaj komentarz